بنظر با تأیید افزایش ۳۷ درصدی هزینه‌های ایرلاین‌ها به دلیل جهش نرخ ارز مبادله‌ای به ۱۰۵ هزار تومان،  نرخ‌گذاری کنونی هم برای بقای ناوگان فرسوده کشور کافی نیست و نرخ ۴۸ دلار برای هر ساعت صندلی که توسط شورای عالی هواپیمایی تعیین شده است، نه تنها برای توسعه و نوسازی ناوگان ۲۰۹ فروندی کشور ناکافی است، بلکه حتی برای پوشش هزینه‌های مستقیم عملیاتی (DOC) هواپیماهای کلاسیک نظیر بوئینگ ۷۳۷ و MD در مسیرهای داخلی نیز حاشیه سود بسیار ناچیزی باقی می‌گذارد. محاسبات نشان می‌دهد در شرایط جدید ارزی و با توجه به افزایش شدید هزینه نگهداری (MRO) که سهم ۶۵ درصدی در هزینه‌های پرواز دارد، ایرلاین‌ها برای سربه‌سر شدن یک پرواز متوسط داخلی، به ضریب اشغال صندلی بالای ۸۰ درصد نیاز دارند!


باید در نظر داشت نرخ تعیین‌شده ۴۸ دلار، صرفاً یک «نرخ بقا» است که آن هم محقق نمی‌شود و ایرلاین‌ها اغلب در مسیرهای یکساعته نرخ پایین‌تری صندلی‌ها را عرضه می‌کنند! در حالی که نرخ جهانی برای یک ساعت پرواز در ایرلاین‌های ارزان‌قیمت (LCC) از ۷۵ دلار و در ایرلاین‌های سنتی (Legacy) از ۱۰۰ تا ۱۵۰ دلار فراتر می‌رود و نرخ اعلامی تنها کف قیمت جهانی را پوشش می‌دهد و با توجه به شرایط کنونی اقتصادی و قوانین و مقررات کشور تعیین گریده است. این شکاف قیمتی بزرگ، عملاً امکان ذخیره‌سازی سرمایه برای خرید هواپیماهای نسل جدید و کاهش ریسک پرواز را از شرکت‌ها سلب می‌کند و آنها را در دور باطل فرسودگی و زمین‌گیر شدن بیشتر ناوگان گرفتار می‌سازد. از این رو، تداوم سیاست‌های نرخ‌گذاری دستوری با وجود افزایش شدید هزینه‌های ارزی، تحریمهای آینده ناوگان هوایی کشور را در هاله‌ای از ابهام قرار می‌دهد.


*رفرنس‌های استنتاجی و مبانی محاسبات*

الف) تحلیل نرخ‌های فروش (Yields) و قیمت‌های بلیت:

میانگین قیمت بلیت داخلی برای مثال در کشور آمریکا (پایه نرخ‌گذاری سنتی): طبق گزارش‌های اداره آمار حمل‌ونقل آمریکا (BTS)، میانگین قیمت بلیت داخلی (یک‌طرفه) در فرودگاه‌های بزرگ آمریکا در سال ۲۰۲۴ معمولاً در محدوده ۲۵۰ تا ۴۵۰ دلار قرار دارد. (برای مثال، فرودگاه‌هایی مانند LAX، JFK و ORD میانگین‌های بالایی را نشان می‌دهند).


استنتاج نرخ ساعتی: با در نظر گرفتن پروازهای ۱.۵ تا ۲ ساعته (مانند نیویورک به شیکاگو یا پروازهای داخلی کوتاه)، قیمت ۲۵۰ دلار به نرخ ساعتی تقریبی ۱۲۰ تا ۱۶۰ دلار (نفر-ساعت) برای ایرلاین‌های سنتی (Legacy) در بازار پررقابت منجر می‌شود.


میانگین درآمد مسافر (IATA): انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (IATA) در گزارش‌های خود (مانند Airline Profitability Outlook 2024) درآمد کل صنعت را برآورد می‌کند و ذکر می‌کند که نرخ‌های واقعی بلیت (Real Average Return Airfare) در حدود ۲۵۲ دلار است. این رقم برای پروازهای رفت و برگشت میانگین محاسبه شده است.


ب) تحلیل نرخ‌های ارزان‌قیمت (LCC):

هزینه عملیاتی (CASK): تحلیل‌های شرکت‌های مشاوره‌ای نظیر Simple Flying و گزارش‌های FAA (اداره هوانوردی فدرال آمریکا) نشان می‌دهد که هزینه متغیر (Variable Cost) عملیات یک هواپیمای بدنه باریک زیر ۱۶۰ صندلی (مانند بوئینگ ۷۳۷ کلاسیک) حدود ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ دلار در ساعت است.


استنتاج نرخ ساعتی LCC: با تقسیم این هزینه عملیاتی (حدود ۳۸۰۰ دلار) بر ظرفیت ۱۴۰ صندلی، هزینه خالص عملیاتی تقریباً ۲۷ دلار در ساعت به دست می‌آید. ایرلاین‌های ارزان‌قیمت (LCC) با افزودن عوارض و خدمات جانبی (Ancillary Revenue که طبق گزارش IdeaWorksCompany در سال ۲۰۲۴ سهم مهمی از درآمد است)، نرخ نهایی فروش (Yield) را برای رسیدن به حاشیه سود به محدوده ۷۵ تا ۸۰ دلار (نفر-ساعت) افزایش می‌دهند. این ۷۵ دلار در واقع حد نصاب تجاری است که LCCها برای پوشش هزینه‌های کل و سوددهی هدف‌گذاری می‌کنند.


ج) تأیید نرخ بقا:

نزدیکی عدد ۴۸ دلار مصوب در ایران به هزینه خالص عملیاتی (حدود ۴۰ تا ۴۵ دلار) یک بوئینگ ۷۳۷ فرسوده (طبق تحلیل قبلی)، تأییدی است بر این موضوع که نرخ ۴۸ دلار در واقع کف قیمت لازم برای بقای عملیاتی (بدون نوسازی) است، نه یک نرخ رقابتی یا سودآور جهانی.



_*منابع کلیدی این حوزه:*_

IATA (International Air Transport Association): گزارش‌های "Airline Profitability Outlook" و "Global Air Passenger Demand" سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ (برای نرخ رشد و میانگین درآمد مسافر).


U.S. Bureau of Transportation Statistics (BTS): جداول و داده‌های منتشرشده در خصوص میانگین قیمت‌های بلیت داخلی (Average Domestic Airline Itinerary Fares).


IdeaWorksCompany / CarTrawler: گزارش‌های سالانه در مورد «درآمد‌های جانبی» (Ancillary Revenue) که نشان می‌دهد چگونه LCCها با فروش خدمات اضافی، نرخ پایه بلیت را در سطوح پایینی (۷۰ تا ۸۰ دلار) حفظ می‌کنند.


FAA (Federal Aviation Administration): مستندات مرتبط با هزینه‌های عملیاتی هواپیماهای تجاری (Aircraft Operating Costs) که مبنای محاسبات نرخ CASK برای هواپیماهای باریک‌پیکر (Narrowbody) قرار می‌گیرد.